Krótka historia „polskiej metodologii”
W czerwcu 2013 roku Fundacja Widzialni we współpracy z Uniwersytetem Śląskim opublikowała broszurę zatytułowaną Metodologia badania dostępności strony www dla osób niepełnosprawnych, starszych i innych narażonych na wykluczenie cyfrowe w oparciu o WCAG 2.0. Autorami opracowania był zespół w składzie: dr Izabela Mrochen (UŚl) oraz Przemysław Marcinkowski, Marcin Luboń i Artur Marcinkowski (Fundacja Widzialni).
Publikacja zdefiniowała w Polsce ogólne zasady prowadzenia audytów dostępności. W środowisku specjalistów dostępności cyfrowej pojawiło się nawet określenie polska metodologia oceniania dostępności.
Nic w tym prawdopodobnie zaskakującego, zważywszy że także w innych krajach promowano w tamtym czasie własne podejścia do oceny dostępności cyfrowej. Warto wszakże w tym miejscu zauważyć, że od sierpnia 2011 roku przy W3C działała grupa robocza ds. metodologii oceniania WCAG 2.0 (WCAG 2.0 Evaluation Methodology Task Force), która przed czerwcem 2013 roku opublikowała trzy kolejne wersje robocze WCAG-EM (27 marca 2012, 20 września 2012, 26 lutego 2013)
W kwietniu 2016 roku Fundacja Widzialni opublikowała podręcznik Badanie dostępności strony internetowej w oparciu o WCAG. Podręcznik jest opracowanym przez Artura Marcinkowskiego rozwinięciem pierwszej publikacji, wzbogaconą nieco wskazówkami dotyczącymi sposobu oceniania zgodności z poszczególnymi kryteriami sukcesu WCAG oraz o obszerną, blisko 50-stronicową prezentacją narzędzi do badania i oceniania dostępności autorstwa Sebastiana Depty.
W styczniu 2020 roku Fundacja Widzialni opublikowała poprawione wydanie metodologii z 2013 roku, zatytułowane tym razem Metoda oceny dostępności cyfrowej strony internetowej zgodnie z zasadami WCAG 2.1. Grono autorów nowej wersji liczy 5 osób (Przemysław Marcinkowski, Marcin Luboń dr Izabela Mrochen, Monika Szczygielska, Artur Marcinkowski).
Co zawiera „polska metodologia”?
Odnowione wydanie niewiele różni się od pierwszego. Autorzy podzielili swoją prezentację na 4 części:
- Metodyka przeprowadzania badań/audytu
- Organizacja i przebieg audytu
- Raport i interpretacja wyników
- Prawo i wytyczne.
Różnice między wydaniem pierwszym i drugim są niewielkie, ale warte odnotowania.
Organizacja i przebieg audytu
W obu wydaniach zakłada się, że na ocenę dostępności składają się dwa etapy:
- I etap - analiza ekspercka
- II etap - badanie z użytkownikami.
W pierwszym wydaniu wyróżniano cztery metody analizy eksperckiej:
- sprawdzanie zgodności z W3C
- sprawdzanie zgodności z W3C CSS
- sprawdzanie zgodności z WCAG 2.0 – metoda problemowa
- analiza kontrastu
W nowym wydaniu ostała się już tylko - i słusznie - jedna metoda nazwana po prostu analizą ekspercką, objaśniona następującymi słowy:
Charakterystyce tak rozumianej metody analizy eksperckiej autorzy poświęcają zasadniczą część swego opracowania. W 13 tabelkach prezentuja zwięzłe, ale jasne, zrozumiałe 1-3 zdaniowe wskazówki, objaśniające, co należy poddać badaniu. W każdej z tabel zgromadzono wskazówki odnoszące się do jednej wytycznej WCAG 2.1. W nowym wydaniu uwzględniono kryteria sukcesu zdefiniowane w WCAG 2.1.
Na etapie badania z użytkownikami autorzy proponują obserwację uczestniczącą w realizacji przez kilku użytkowników z niepełnosprawnościami zestawu trzech do pięciu zadań, których dobór zależy od charakteru i celów strony, np. założenie swojego konta na stronie, odnalezienie numeru telefonu kontaktowego, odnalezienie informacji przy pomocy wyszukiwarki, zamówienie towaru w sklepie internetowym.
Optymalna liczba osób biorących udział w badaniach z użytkownikami nie powinna przekraczać 7-8.
Jako zwięzły opis sposobu przeprowadzenia oceny dostępności witryny internetowej zarówno pierwsze starsze wydawnie Metodologii…, jak i drugie nowsze wydanie Metody… to niewątpliwie ważki wkład w prace nad upowszechnianiem problemów dostępności cyfrowej w Polsce.
Wszystkim, którzy przyczynili się do ich powstania, należą się słowa uznania.